ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ: ΠΟΛΥΠΟΛΙΚΟΤΗΤΑ & ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΑΙΓΝΙΩΝ

Όταν αναλύουμε τις κρατικές σχέσεις (foreign affairs) σε παγκόσμιο επίπεδο, θα πρέπει να εστιάσουμε στο είδος και στη διάρθρωσή τους. Τα δομικά χαρακτηριστικά αυτών των σχέσεων καθορίζουν τις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο σε ό,τι αφορά την παγκόσμια οικονομική συνεργασία.

Στη γεωπολιτική ανάλυση τίθεται συχνά το θέμα και η σημασία της πολυπολικότητας (multipolarity). Ο εν λόγω όρος αναφέρεται στην ισορρόπηση και διανομή της παγκόσμιας δύναμης σε παραπάνω από δύο κρατικές δυνάμεις. Ουσιαστικά, η έννοια χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι καμία παγκόσμια δύναμη δεν έχει άμεση και σαφή επίδραση πάνω στις υπόλοιπες παγκόσμιες δυνάμεις και θεωρητικά σχετίζεται, εν μέρει, με τη θεωρία εξισορρόπησης δυνάμεων. Για πολλούς επιστήμονες, σε έναν πολυπολικό κόσμο με συνεχείς μετατοπίσεις δυνάμεων (power shifts), υπάρχει μια δυναμική ανταγωνισμού (competitive dynamics) που μπορεί να οδηγήσει σε ένοπλη σύγκρουση και αστάθεια.

Η ανάδειξη πολλαπλών δυνάμεων και κρατών-παιχτών μεταφράζεται σε πολλαπλές πολιτικές ατζέντες, οι οποίες μπορεί να είναι συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες μεταξύ τους. Στην περίπτωση που οι δυνάμεις και οι ατζέντες είναι αποκλίνουσες μεταξύ τους, μπορεί να αναδειχθεί το φαινόμενο του γεωπολιτικού αναθεωρητισμού (geopolitical revisionism), όπου διάφορες δυνάμεις επιδιώκουν να αναθεωρήσουν το υπάρχον status quo. Από την άλλη, η πιο αισιόδοξη εξέλιξη για την παγκόσμια διακυβέρνηση σε ένα πολυπολικό περιβάλλον αφορά στη συνεργατική πολυπολικότητα (cooperative multipolarity).

Από οικονομικής απόψεως, η ανάλυση των εν λόγω σχέσεων γίνεται με τη χρήση παιγνιοθεωρητικών εφαρμογών (game theory applications). Τα κράτη, όπως ακριβώς οι μοναδιαίοι παίχτες, έχουν συμφέροντα να εξυπηρετήσουν, τα οποία απορρέουν από τη γεωγραφική τους θέση, τις αξιώσεις και την κουλτούρα των πολιτών τους.

Έτσι, το ερώτημα κατά πόσο η πολυπολικότητα δύναται να οδηγήσει στην παγκόσμια συνεργασία, μπορεί να διερευνηθεί μέσω εφαρμογής Monte Carlo προσομοιώσεων στην επαναλαμβανόμενη εκδοχή του παιγνίου που περιγράφει το δίλημμα του φυλακισμένου. Οι προσομοιώσεις αυτές δείχνουν ότι καθώς αυξάνεται ο αριθμός των σημαντικών παγκόσμιων παικτών, αυξάνεται και η δυνατότητα για συνεργατική συμπεριφορά. Ωστόσο, αυτή η συνεργασία δεν είναι εγγυημένη, αφού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις στρατηγικές που θα υιοθετήσουν οι εμπλεκόμενες χώρες.

Δυνητικά λοιπόν, η παρουσία πολλών μεγάλων χωρών μπορεί να ενισχύσει τη σταθερότητα των διεθνών θεσμών και να δημιουργήσει ένα προβλέψιμο περιβάλλον συνεργασίας. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παραπάνω ανάλυση βασίζεται σε μια καθαρά θεωρητική υπόθεση σχετικά με τον ανταγωνισμό και τη συνεργασία μεγάλου αριθμού de facto οντοτήτων/χωρών που συμμετέχουν στην εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας και δεν αποτελεί ασφαλή πιθανή έκβαση για τις δημόσιες σχέσεις, αφού υπάρχουν πολλές σύνθετες συνθήκες που δεν λαμβάνονται υπόψη εντός των παιγνιοθεωρητικών ασκήσεων.

Καθώς οι κοινωνίες προσαρμόζονται στις ευρύτερες γεωπολιτικές και μη αλλαγές, είναι σαφές ότι το μέλλον της παγκόσμιας συνεργασίας θα εξαρτηθεί από την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η πολυπολικότητα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην ανάπτυξη στρατηγικών πλαισίων που προάγουν τη σταθερότητα, την οικονομική ολοκλήρωση και τη διαχείριση των τρωτών σημείων μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να συμβάλουν στη διασφάλιση ενός βιώσιμου και συνεργατικού παγκόσμιου μέλλοντος.

Οι ιδέες στο παρόν αντλούνται από το επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Risk and Financial Management με τίτλο Adapting to Multipolarity: Insights from Iterated Game Theory Simulations- A Preliminary Study on Hypothetical Optimal Global Cooperation, με συγγραφείς τον καθηγητή Παναγιώτη Πετράκη, την Άννα-Μαρία Κανζόλα και τον Ιωάννη Λώμη. Το άρθρο μπορείτε να διαβάσετε στον σύνδεσμο.

Αν επιθυμείτε να εξοικειωθείτε με ζητήματα γεωπολιτικής ανάλυσης, τα ακόλουθα πιστοποιημένα προγράμματα επιμόρφωσης που προσφέρονται online από το το E-Learning του Πανεπιστημίου Αθηνών ίσως σας ενδιαφέρουν:

• Ζητήματα Γεωπολιτικής και Ασφάλειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή
• The Stability Quadrangle in the South-Eastern Mediterranean and the Middle East, Greece, Cyprus, Israel, Egypt
• Μακροπρόθεσμη Στρατηγική Ανάλυση (Foresight) για την Ελληνική Οικονομία και Κοινωνία ως το 2035