ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η ποιότητα νομοθέτησης αποτελεί θεμέλιο λίθο μιας αποτελεσματικής δημοκρατίας που είναι το βασικό ζητούμενο της εποχής μας: η πολυπλοκότητα των ρυθμίσεων, οι ασάφειες των ρυθμίσεων, η έλλειψη κωδικοποίησης, οι απαρχαιωμένες ρυθμίσεις οι οποίες δεν μεταβάλλονται κυρίως λόγω του φόβου του πολιτικού κόστους, η πρόκληση δημοσίου κόστους μεγαλύτερου του δημοσίου οφέλους, χωρίς μάλιστα να υπολογίζεται ούτε το ένα ούτε το άλλο, η ύπαρξη περιττών διατάξεων με ελάχιστο ρυθμιστικό αποτέλεσμα και τέλος η τυπολατρική διατύπωση περίπλοκων ρυθμίσεων αποτελούν βασικά προβλήματα της ποιότητας νομοθέτησης.

Ωστόσο οι συνέπειες της κακής ποιότητας νομοθέτησης είναι δυσβάσταχτες για την προσωπική ανάπτυξη και την οικονομική μεγέθυνση: επιβάρυνση των συναλλασσομένων με το Δημόσιο αλλά και μεταξύ τους, η διόγκωση του δημόσιου κόστους, η εκτροπή από την αναζήτηση της ουσίας και η αντικατάστασή της από την τυπικότητα, η μειονεκτικότητα των συναλλασσομένων έναντι του κράτους, η δημιουργία υποδοχών διαφθοράς και εν τέλει η διαμόρφωση μιας συνολικά αντιαναπτυξιακής εικόνας της κοινωνίας και της οικονομίας.

Τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά την οργάνωση ενός νομοθετικού πλαισίου της νομοθέτησης (εγχειρίδια καλής νομοθέτησης), έχουν γίνει σοβαρές προσπάθειες να βελτιωθεί η ποιότητα νομοθέτησης, και αυτό διαπιστώνεται και στους ποσοτικούς δείκτες αποτίμησης της ποιότητας του νομοθετικού έργου παρόλο που υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Έχουν μειωθεί οι περιπτώσεις ψήφισης νομοσχεδίων με επείγουσα και κατεπείγουσα διαδικασία καθώς και οι υπουργικές τροπολογίες, ενώ εξελίσσεται η κωδικοποίηση.

Παραμένουν όμως δύο σοβαρές ανασχετικές δυνάμεις στη βελτίωση της ποιότητας νομοθέτησης. Η πρώτη είναι η ίδια η αρνητική στάση της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία εισηγείται τις νομοθετικές ρυθμίσεις, απέναντι στην προσπάθεια μέτρησης της αποτελεσματικότητας (όπου είναι δυνατόν) των ρυθμίσεων. Υπάρχει μεγάλη δυστοκία στο να προτείνονται και να νομοθετούνται μέτρα ελέγχου της κοινωνικοοικονομικής αποτελεσματικότητας των προτεινόμενων ρυθμίσεων, αφού ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας θα αφορούσε την επάρκεια και την αποτελεσματικότητα των ρυθμίσεων.

Η δεύτερη είναι μια παγιωμένη αντίληψη έλλειψης εμπιστοσύνης στον παράγοντα άνθρωπο που εφαρμόζει τους νόμους, οπότε καταλήγουμε σε περίπλοκα νομικά κατασκευάσματα και σε διατάξεις επί διατάξεων για τον έλεγχο των προθέσεων και των ενεργειών των εφαρμοστών του δικαίου. Είναι μια κατάσταση που συναντά τον κρατισμό και μια λανθασμένη αντίληψη της ασφάλειας δικαίου. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η εμπιστοσύνη στον άνθρωπο είναι μια ιδιότητα που βρίσκεται γενικά σε σπανιότητα στην κοινωνία μας αλλά πιστεύουμε ότι τελικά εάν έχουμε εμπιστοσύνη στους ανθρώπους να διοικούν, να δικάζουν, να γιατρεύουν γιατί να μην έχουμε και εμπιστοσύνη στην κρίση τους όταν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους;

Καμία διαδικασία και καμία επιτροπή δεν πρέπει να επιβάλλει στην εκτελεστική εξουσία τις απόψεις της για την καλή νομοθέτηση, αφού κάτι τέτοιο θα ήταν ενδεχόμενη εκτροπή από την έκφραση λαϊκής βούλησης, στο πλαίσιο βέβαια του συνταγματικού και ενωσιακού πλαισίου, όπως αυτή διαμορφώνεται στη Βουλή.

Συνεπώς η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου μπορεί να προέλθει ουσιαστικά μόνο από την ίδια την εκτελεστική εξουσία η οποία θα αναγάγει σε σκοπό της τον αυτοέλεγχο της αποτελεσματικότητάς της, που μαζί με την αναγνώριση της εμπιστοσύνης στους εφαρμοστές και τους διοικουμένους αποτελούν την πεμπτουσία της φιλελεύθερης αποτελεσματικής δημοκρατίας.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 7 Νοεμβρίου 2022