ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Οι ελληνικές ευχετήριες κάρτες, που αποστέλλονται με την ευκαιρία της μεγαλύτερης και «λαμπρό­τερης» γιορτής της Χριστιανικής Ορθοδοξίας, του Πάσχα, είναι νεώτερη επινόηση της βιομηχανικής πα­ραγωγής. Η καταγωγή τους μπορεί, ωστόσο, να συσχετισθεί με την πρώτη εμφάνιση της χριστουγεννιάτικης κάρτας (1846: Μεγάλη Βρετανία), αλλά η σχε­δίαση και κυκλοφορία τους είναι ασφαλώς μεταγενέστερη (τέλη 19ου αι. - αρχές 20ου).

Στις πασχαλινές κάρτες απεικονίζονται συνήθως η Ανάσταση του Χριστού, άγγελοι και εκκλησίες, καμπά­νες, αναμμένα κεριά, κόκκινα (και πολύχρωμα) αβγά, οβελίας, πλαισιωμένος από σκίτσα χορευτών με εθνικές ενδυμασίες και φύλλα ημερολογίου με τον Χριστό να ευλογεί τον συμβολικό αμνό. Υπάρχουν ακόμη κάρτες - φωτογραφίες βυζαντινών εικόνων με την Ανάσταση και άλλες, που εικονογραφούν, λόγω εποχής, όψεις της ανοι­ξιάτικης φύσης με ταπεινά ξωκκλήσια, ανθισμένα κλα­διά ή δέντρα, τα οποία δίνουν και το συμβολικό στίγμα της μεγάλης γιορτής: το Πάσχα είναι κατ' εξοχήν γιορτή της υπαίθρου. Εκεί ο Έλληνας, πλάι στη φύση, που είναι στην πιο «καλή και γλυκειά της ώρα», θα γιορτάσει την Ανάσταση και θα ψήσει τον παραδοσιακό αμνό. Παλαιότερες κάρτες εικονογραφούσαν ακόμη πλοία ή τρένα, συγκοινωνιακά μέσα με ιδιαίτερο συμβολισμό: αυτά θα έφερναν στην πατρίδα τους ξενιτεμένους, για να γιορτά­σουν όλοι μαζί το Πάσχα.

Οι πιο συνηθισμένες έντυπες ευχές στις κάρ­τες αυτές είναι: «Καλό Πάσχα», «Χαρούμενο Πάσχα και καλή αντάμωση», «Χριστός Ανέστη», «Καλή Ανάσταση», «Θερμές πασχαλιάτικες ευχές». Τα τελευταία χρόνια, όμως, βρίσκουμε και ευχετικά πασχαλινά (μικρό)κείμε­να, που αποτυπώθηκαν με χιούμορ, οικειότητα, αλλά και πρακτική σκέψη και στοχαστική διάθεση. Δίνω μερι­κά τέτοια παραδείγματα: α) «Καλό Πάσχα! Η ίδια οικεία ευχή, τίποτα το διαφορετικό, τίποτα το νέο, αλλά... υπάρχει ένα ωραίο νόημα μέσα σ' αυτή, όταν είναι από μένα για σένα!... Καλή Ανάσταση», β) «Τι σημαίνει Πάσχα; Σημαίνει αγάπη, ευτυχία, χαρά και όνειρα που θα γίνουν πραγματικότητα! Καλή Ανάστα­ση και Καλό Πάσχα!», γ) «Η κάρ­τα αυτή, εκτός απ' τις ευχές που σου δίνει, είναι και ένα χρήσιμο πασχαλιάτικο δώρο! (και προ­τρέπει: Κόψε στη διακεκομμέ­νη γραμμή και πέρνα τη λαμπά­δα σου απ' την τρύπα για να μη στάζει!) Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα!».

Ιδιαίτερα ευρηματική μπορεί να θεωρηθεί μια μορφή πασχαλινής κάρτας, η οποία, αφού προτάσσει το ευχετικό μή­νυμα, σημειώνει δίπλα σε μικρά λευκά τετραγωνάκια τα είδη της συγγένειας και διάφορες επαγ­γελματικές ή άλλες ιδιότητες και χαρακτηρισμούς ανθρώπων. Όλοι αυτοί λογίζονται ως πιθανοί παραλήπτες και ο αποστολέας πρέπει μόνο να σημειώσει ένα X στο αντίστοιχο τετραγωνάκι που επιθυμεί και αντιπροσωπεύει το πρόσωπο, στο οποίο προορίζει την κάρτα. Το συγκεκριμένο κεί­μενο απευθύνει: «Ζεστές πασχα­λιάτικες ευχές για.. πατέρα, μητέρα, αγάπη, αδελ­φό, παππού, γιαγιά, εγγονό, γιο, κόρη, θείο, νονά, βαφτιστήρι, φίλο, γείτονα, κουμπάρο, φανταράκι, δάσκαλο, καθηγητή, διευθυντή, περίπτερα, συγχωριανό (sic), πρόεδρο, σουβλατζή, υδραυλικό, ηλεκτρολό­γο, γιατρό, δικηγόρο, λογιστή, γυναίκα που γουστάρω, παίδαρο που γουστάρω» και πολλά άλλα. Η κάρτα αυτή έχει το πλεονέκτη­μα να εξοικονομεί πολύτιμο χρό­νο στους (ακόμη και εδώ επειγόμενους...) αποστολείς.

Οι παραλήπτες (προ­πάντων στην ελληνική επαρχία) τοποθετούν εθιμικά τις κάρτες αυτές σε περίοπτες θέσεις του σπιτιού (παράθυρα, κεντρικό τραπέζι, ράφια, βιβλιοθήκες, τη­λεόραση) ή τις αναρτούν στους τοίχους, ενωμένες σε διάφορα (επίκαιρα) σχήματα (π.χ. αβγό, εκκλησία). Έτσι, δημιουργούν ανάλογη (συμπληρωματική) γιορταστική ατμόσφαιρα και παράλληλα έχουν τη δυνατότη­τα να θυμηθούν (και να προλά­βουν) αγαπημένα συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα «τέτοιες χρο­νιάρες μέρες».

Αν οι (ελληνικές) χριστου­γεννιάτικες κάρτες και οι κάρτες των ερωτευμένων ενδέχεται, κατά ένα μέρος, να είναι απομι­μήσεις ξένων (με μεταφρασμένα κείμενα), αυτό δεν συμβαίνει, νομίζω, με τις αντίστοιχες κάρτες του Πάσχα. Οι τελευταίες απει­κονίζουν ελληνικά πασχαλινά θέματα και σύμβολα, που σχετί­ζονται με το κορυφαίο γεγονός της Χριστιανοσύνης στην ελλη­νική παράδοση.