2010 - 2013: ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Θα μπορούσε να υπάρξει κάποια ομοιότητα μεταξύ του χρονικού διαστήματος Μαρτίου - Απριλίου του 2010 και των αντίστοιχων μηνών του 2013; Κάποιοι θα έλεγαν καμία. Τότε ήμασταν υπό το κράτος της επικείμενης πτώχευσης, σήμερα έχουμε διέλθει περίπου τα 2/3 του βασικού δρόμου προσαρμογής (βελτίωση δημοσιονομικού ελλείμματος, όπως και ελλείμματος ισοζυγίου πληρωμών, μείωση μοναδιαίου κόστους εργασίας).

Όπως τότε, έτσι και τώρα, υπάρχει ένα πρόβλημα βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους (παρ’ όλη την προοπτική δημιουργίας πρωτογενών πλεονασμάτων). Όπως τότε, έτσι και τώρα, παραμένει το πρόβλημα χρηματοδότησης της οικονομίας. Τότε και τώρα επίσης, είχαμε και ακόμη έχουμε ένα πρόβλημα διαπραγμάτευσης, καθώς συνεχίζουμε να διαπραγματευόμαστε από αδύναμη θέση και σε συνθήκες έλλειψης ρευστότητας. Όπως τότε, έτσι και τώρα, αντιμετωπίζουμε έναν τοίχο κατεστημένης αντίληψης ότι η Ελλάδα πρέπει να περάσει ένα μακρύ δρόμο προσαρμογής και αλλαγής του επιχειρηματικού της μοντέλου σε σύντομο χρόνο και ανεξαρτήτως κοινωνικών συνεπειών (ανεργία και απώλεια μίας ελληνικής γενιάς με τεράστιο κοινωνικό κόστος).

Υπάρχουν λοιπόν κρίσιμες διαφορές και κρίσιμες ομοιότητες. Ουσιαστικά, πολλές οικονομικές μεταβλητές έχουν επανέλθει σε μια πολύ πιο ισορροπημένη κατάσταση. Η χρηματοοικονομική εικόνα της οικονομίας έχει βελτιωθεί. Όμως η παραγωγική δομή του οικονομικού μοντέλου παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητη (εξάλλου οι δομές αυτές δε μεταβάλλονται εύκολα). Με άλλα λόγια, το μοντέλο δημιουργίας της κρίσης, που συνοψίζεται πολύ απλά στην περιορισμένη ενεργητική συμμετοχή της οικονομίας, στο διεθνή καταμερισμό των έργων λόγω υψηλού κόστους συναλλαγών, μειωμένης εξαγωγικής δυναμικότητας και περιορισμένης δυνατότητας παραγωγής καινοτομικών προϊόντων, παραμένει σχεδόν ως έχει. Η σημαντικότερη ένδειξη της κατάστασης αυτής είναι η αποκόλληση των αναγκών της οικονομίας από τα ερευνητικά κέντρα και τα Πανεπιστήμια. Ο χώρος της έρευνας κείτεται στα αζήτητα. Το ελπιδοφόρο μέλλον, όταν έλθει, θα έλθει, όπως σε όλον τον κόσμο, από την καινοτομία (ενδογενή ή μιμητισμού), τη μείωση του κόστους συναλλαγών, την αύξηση των εργαζομένων και του πληθυσμού και όχι (βεβαίως!) από τη «μητέρα» γη και τον αγροτικό τομέα (που και αυτός όμως από καινοτομία πάσχει κυρίως!).

Όμως θα σταθώ σ’ ένα σημείο το οποίο είναι καθοριστικό για τις άμεσες εξελίξεις στην Ελληνική οικονομία. Την παρατεταμένη και παρατεινόμενη απουσία ρευστότητας και τη δυστοκία των αποκρατικοποιήσεων. Μετά από τρία χρόνια, παραμένουμε σε πολύ δύσκολη κατάσταση.

Θα μπορούσαν οι Ελληνικές τράπεζες να βελτιώσουν τη ρευστότητά τους και έτσι να βοηθήσουν την οικονομία και την απασχόληση;

Όλο το Ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται υπό το βάρος μίας μακράς διαδικασίας απομόχλευσης, που το έχει μετατρέψει σε μαύρη τρύπα ρευστότητας. Όμως, περιέργως ίσως, οι Ελληνικές τράπεζες βρίσκονται ήδη σε ώριμη φάση στη διαδικασία απομόχλευσης και από μία άποψη προηγούνται αρκετών Ευρωπαϊκών. Η διαδικασία της ανακεφαλαιοποίησης όμως και η επιστροφή των καταθέσεων δεν αρκούν. Θα πρέπει και κάποια μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα του εξωτερικού (εκτός της ECB) να δανείσουν τις Ελληνικές τράπεζες, προκειμένου να αποκτήσουν ρευστότητα (από το καλοκαίρι του 2013 και μετά).

Εδώ είναι που μπαίνει ο Αμερικανικός παράγοντας. Ουσιαστικά δημιουργούνται οι συνθήκες επανεργοποίησής του στην Ελληνική οικονομία. Στα πλαίσια μίας ενεργητικής Αμερικανικής στάσης, οι Αμερικανικές τράπεζες μπορούν να έχουν ευκολότερα το ρόλο αυτό. Εδώ εμφανίζεται η ενδεχόμενη εμπλοκή με τις Ρωσικές προσπάθειες διείσδυσης στον τομέα των αποκρατικοποιήσεων και ιδιαίτερα στο χώρο της ενέργειας.

Έτσι, φαίνεται ότι ξαναστήνεται η σκακιέρα, ΗΠΑ, Ευρώπη και Ελλάδα με αφορμή τις πιεστικές χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελληνικής οικονομίας.

Απλώς θέλω να πιστεύω ότι η ελληνική πλευρά (είτε κυβέρνηση, είτε αντιπολίτευση) δεν θα επαναλάβουν λάθη του Απριλίου του 2010 και να βάλουν το «πιστόλι στο τραπέζι». Τότε αυτοπυροβοληθήκαμε με το έκτρωμα της Τρόικα (ο περίεργος συνδυασμός IMF, ECB και Γερμανών με ημιτελείς πολιτικές μείωσης του χρέους, αλλά και πλήρη δημοσιονομική αυστηρότητα σε μία αργόστροφη διαδικασία) να μας κάθεται στο κεφάλι.

Αυτό που χρειαζόμαστε αυτή τη στιγμή είναι καθαρές λύσεις, με μοναδικό κριτήριο την επαναδραστηριοποίηση της Ελληνικής οικονομίας.