ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

Περίληψη:

Η πρόσβαση σε ασφαλές νερό αποτελεί αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα και κορυφαία υποχρέωση κάθε κοινότητας. Η Πολιτεία οφείλει να προστατεύει από την ρύπανση τις πηγές και το δίκτυο ύδρευσης μέχρι το τελικό στάδιο της κατανάλωσης. Η αποτυχία εφαρμογής μέτρων εξυγίανσης του νερού εκθέτει μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε κίνδυνο υδατογενών λοιμώξεων.

Το δίκτυο ύδρευσης εξυπηρετεί τις ανάγκες σε πόσιμο νερό ενός μεγάλου αριθμού ατόμων.  Το πόσιμο νερό που παρέχεται από το δίκτυο ύδρευσης πρέπει  να είναι αβλαβές και ευχάριστο. Η ποιότητα του πόσιμου νερού είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για τη συνολική ποιότητα της ζωής των ανθρώπων.

Εικόνα 1. Το νερό που καταναλώνουμε περιέχει ένα μεγάλο αριθμό ποικίλλων μικροοργανισμών.

Ρύπανση είναι η υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και είναι συνήθως αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και πιο σπάνια των φυσικών φαινομένων όπως πχ τυφώνες, πλημμύρες, βροχή (με τον κύκλο του νερού καταλήγουν στο νερό ατμοσφαιρικοί ρύποι με τη βροχή, όξινη βροχή). Οι πηγές ρύπανσης από την μεριά του ανθρώπου αφορούν βιομηχανικά απόβλητα, απόβλητα μεταλλευτικής δραστηριότητας, αστικά λύματα, απόβλητα από γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Η πρόσμιξή του πόσιμου νερού του δικτύου ύδρευσης με ουσίες και μικροοργανισμούς το καθιστά ύποπτο και πιθανώς επικίνδυνο για τη Δημόσια Υγεία. Οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι διακρίνονται σε χημικούς και σε μικροβιολογικούς.

Χημικοί κίνδυνοι

Τα φυσικά νερά  είναι ευάλωτα στον κίνδυνο ρύπανσης με τοξικές χημικές ουσίες, όπως φυτοφάρμακα, βαρέα μέταλλα κτλ.  Οι ουσίες αυτές έχουν επίπτωση στην υγεία του ατόμου: Δηλητηρίαση, γαστρεντερίτιδες, αναιμίες, δερματικές βλάβες, ηπατοπάθειες, νεφροπάθειες, βλάβες στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, γενετικές ανωμαλίες και διαταραχές ανάπτυξης στα παιδιά, διανοητική καθυστέρηση (ο Π.Ο.Υ. εκτιμά ότι το 3,5% της πνευματικής καθυστέρησης σε παιδιά του αναπτυσσόμενου κόσμου οφείλεται σε αυξημένα ποσά μολύβδου στο αίμα), βλάβες στο ανοσολογικό σύστημα, νεοπλασίες κοκ..  Πιο συγκεκριμένα, κτηνοτροφικές μονάδες και αστικά λύματα αυξάνουν στα φυσικά νερά τις συγκεντρώσεις της αμμωνίας, των νιτρωδών και των νιτρικών, των φωσφορικών. Βιομηχανικές μονάδες αυξάνουν τις συγκεντρώσεις ιχνοστοιχείων και βαρέων μετάλλων, όπως καδμίου (κατασκευή μπαταριών και ηλεκτρονικών συσκευών, πλαστικά χρώματα), μολύβδου (κατασκευή μπαταριών, χρωστικών, στη βενζίνη), υδραργύρου (παρασκευή χλωρίνης, ηλεκτρονικών συσκευών), τρισθενούς και εξασθενούς χρωμίου (βυρσοδεψία, παραγωγή χρωμάτων και κεραμικών), αρσενικού (κατεργασία ξύλου), κυανίου (μεταλλουργία). Γεωργικές δραστηριότητες ρυπαίνουν τα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά με τα φυτοφάρμακα (εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, μυκητοκτόνα και νηματωδοκτόνα), αρκετά από τα οποία είναι τοξικά για τους υδρόβιους οργανισμούς και αποτελούν απειλή για την ισορροπία των οικοσυστημάτων.

Οι χημικοί ρυπαντές δεν θα πρέπει να ανιχνεύονται στο πόσιμο νερό καθόλου ή τουλάχιστον να μην υπερβαίνουν τα ανώτερα επιτρεπόμενα όρια, όπως αυτά καθορίζονται από τον Π.Ο.Υ.  και τις Αρχές Δημόσιας Υγείας.

Μικροβιολογικοί κίνδυνοι

Οι λοιμώξεις που οφείλονται στην κατανάλωση μολυσμένου πόσιμου νερού δικτύου ύδρευσης μεταδίδονται σε ευρεία μάζα του πληθυσμού και μπορούν να προσβάλουν τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, όπως είναι οι ανοσοκατεσταλμένοι, τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι, ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή με άλλα χρόνια νοσήματα.  Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί εισέρχονται στα φυσικά ύδατα ως επί το πλείστον εξαιτίας της κτηνοτροφικής και γεωργικής δραστηριότητας (κοπριά) και της αποβολής αστικών λυμάτων. Άλλες πηγές μικροβιακής ρύπανσης είναι τα κατοικίδια και τα άγρια ζώα, που με τα περιττώματά τους διασπείρουν τα μικρόβια στο νερό. Οι υδατογενείς λοιμώξεις από πόσιμο νερό διακρίνονται σε βακτηριακές, ιογενείς και παρασιτικές και οφείλονται κατά κύριο λόγο στην άμεση ή έμμεση κοπρανώδη επιμόλυνση. Είναι στην πλειοψηφία τους γαστρεντερίτιδες, αλλά μπορεί να γενικευτούν προκαλώντας βαριά κλινική εικόνα.

Εικόνα 2. Οι κυριότερες αιτίες ρύπανσης του υδάτινου περιβάλλοντος.

Τα συνηθέστερα βακτηριακά αίτια  είναι: Campylobacter jejuni,  Escherichia coli, Salmonella spp (τυφοειδής και παρατυφοειδείς, σαλμονελώσεις), Shigella spp. (δυσεντερία, σιγκελλώσεις), Vibrio cholerae (χολέρα) και Yersinia enterocolitica.  Οι ιοί που προκαλούν συνηθέστερα υδατογενείς λοιμώξεις  είναι οι αδενοϊοί, οι εντεροϊοί, ο ιός της ηπατίτιδας Α, οι νοροϊοί και οι ροταϊοί. Από τα παράσιτα, συχνότερα προκαλούν λοιμώξεις τα πρωτόζωα Entamoeba Histolytica, Giardia lamblia, Cryptosporidium spp.  Ο κατάλογος των παθογόνων συνεχώς μεγαλώνει καθώς εξελίσσονται οι μικροβιολογικές τεχνικές απομόνωσης και εφαρμόζεται επιδημιολογική επιτήρηση από τους αρμόδιους Κρατικούς Φορείς.

Βιβλιογραφία:

1. Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα E-Learning ΕΚΠΑ «Ποιότητα, Ασφάλεια και Υγιεινή Υδάτινου Περιβάλλοντος (Health-Related Water Microbiology)»
    https://elearn.elke.uoa.gr/show_programs.php?catID=all&prID=299

2. http://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/iwachap13.pdf

3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2996186/pdf/ijerph-07-03657.pdf

4. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1998:330:0032:0054:EL:PDF

5. http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/b892_2001.1127472533032.pdf

6. http://www.elinyae.gr/el/lib_file_upload/630b_07.1178194061365.pdf

ΠΗΓΗ: MEGAMED (Πρώτη δημοσίευση 29/6/2016).