EΝΑΣ ΔΥΣΚΟΛΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Για τον χειμώνα που έρχεται στην Ευρώπη θα κάνουμε μια υπόθεση εργασίας: οι κινήσεις του Πούτιν στην τιμή του αερίου δεν θα προκαλέσουν πλήρη διακοπή της τροφοδοσίας της Ευρώπης, αλλά θα συνεχίζουν να στοχεύουν στο ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο, και η Δύση (και ιδιαίερα η Ευρώπη) δεν θα στοχεύσει στους πολίτες της Ρωσίας, οδηγώντας τους τελικά να κοιτάξουν προς την Κίνα μόνο (διότι εκεί τους οδηγεί ο Πούτιν). Έτσι οι Ευρωπαίοι δεν θα κινηθούν πιο εχθρικά προς τις καταθέσεις των Ρώσων πολιτών (εκτός των ολιγαρχών) και δεν θα τους απαγορεύουν, π.χ. να ταξιδεύουν στη Δύση, παρόλο που περιορίζουν την ευχέρειά τους αυτή. Εάν, όμως, δεν ισχύσει αυτή η υπόθεση εργασίας και αυξηθούν υπέρμετρα και σταθερά οι τιμές, τότε η κεντρική παρέμβαση της Ευρώπης στις τιμές της ενέργειας θα είναι μονόδρομος, για να διατηρηθούν η κοινωνική και η οικονομική ισορροπία. Εξάλλου, ποτέ οι αγορές δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν ικανοποιητικά σε πολεμικές περιόδους και το ελληνικό μοντέλο διοικητικού προσδιορισμού τους αποδεικνύεται αρκετά αποτελεσματικό.

Για να επιστρέψουμε, όμως, στη βασική μας υπόθεση, το παραπάνω μορατόριουμ θα έλθει να συμπληρώσει ένα αρχικό μορατόριουμ που αφορούσε τον επίσημο χρηματοπιστωτικό τομέα της Ρωσίας (καταθέσεις του κράτους της Ρωσίας) και τις εξαιρέσεις που υπάρχουν για τη χρηματοδότηση του ενεργειακού δικτύου συναλλαγών Ρωσίας και Ευρώπης.

Κατά τα άλλα, η πολιτική της Ρωσίας συντηρεί το έκρυθμο οικονομικό κλίμα με τον υψηλό πληθωρισμό και την πρώιμη προσγείωση (γιατί αναμενόταν έτσι και αλλιώς) των ρυθμών ανάπτυξης κυρίως στην κεντρική Ευρώπη, με την ελπίδα να επηρεαστεί το πολιτικό σκηνικό και να αναδειχθούν κυβερνήσεις οι οποίες δεν θα φέρουν μαζί τους την πεποίθηση της έλλειψης αξιοπιστίας του Πούτιν, όταν έβλεπε τον ένα μετά τον άλλον Ευρωπαίο ηγέτη, παραπλανώντας τους για τις προθέσεις του. Έτσι ελπίζει ότι σε κάποιο βάθος χρόνου θα διαμορφωθούν καλύτερες συνθήκες συμβιβασμού Δύσης-Ρωσίας, με την προσδοκία, από πλευράς Πούτιν, να βρεθεί η Ρωσία σε πλεονεκτικότερη θέση από ό,τι είναι σήμερα.

Αυτή η υπόθεση εργασίας είναι απαραίτητη για να υποστηρίζουμε τις ψύχραιμες εκτιμήσεις μας για τις οικονομικές εξελίξεις στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα, που μας ενδιαφέρει εδώ.

Βεβαίως, η Ελλάδα έχει στα θετικά της τρία στοιχεία: α) Μια σχεδόν πρωταθλητική (στην ευρωζώνη) οικονομική ανάπτυξη (λόγω κυρίως τουρισμού και επενδυτικής αξιοπιστίας). β) Μια στρατηγική θέση που μπορεί να στηρίζει ενεργειακά τη νοτιοανατολική Ευρώπη, που παραμένει ένα μαλακό υπογάστριο για την Ευρώπη. γ) Μια απόφαση αυτεξούσιας γεωστρατηγικής πολιτικής, ικανής να στηρίξει τις επιλογές της στο πλαίσιο της δυτικής συμμαχίας.

Αντιθέτως, έχει τρία αξιόλογα μειονεκτήματα: α) Ένα εξασθενημένο ανθρώπινο κεφάλαιο χωρίς να έχει μία συγκροτημένη πολιτική ανανέωσης του ανθρώπινου δυναμικού της είτε μέσω της πληθυσμιακής ανανέωσης και οργανωμένης μεταναστευτικής πολιτικής είτε μέσω μιας ανεπτυγμένης τριτοβάθμιας εκπαιδευτικής πολιτικής. β) Μια πολιτική τάξη πραγμάτων η οποία εύκολα αναζητά άκοπες (χωρίς ουσιαστικές προτάσεις) θεματικές ανατροπές. γ) Ένα ονομαστικό υψηλό δημόσιο χρέος που κρύβει ένα πολύ χαμηλό (μετά τις μνημονιακές ρυθμίσεις κυρίως) πραγματικό χρέος. Αυτό, όμως, οι διάφοροι «φίλοι» μας, που μυρίζονται το ιταλικό αίμα, θα επιχειρήσουν εκ του ασφαλούς να εκμεταλλευτούν, όπως έκαναν και το 2015. Στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι το 2022 θα βιώσουμε τη μεγαλύτερη μείωση της σχέσης ΑΕΠ και χρέους που συνέβη ποτέ στην Ελλάδα, από 193,83% του ΑΕΠ το 2021 στο 179,98% το 2022 (!) κυρίως λόγω πληθωρισμού.

Σήμερα, ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ για την Ελλάδα εκτιμάται στο 5,28% για το 2022, που εάν τολμούσαμε να τον ονειρευτούμε για τη μετά COVID εποχή, εν μέσω ουκρανικού πολέμου, κάποιος θα μας έλεγε παράλογους. Στον αντίποδα, έχουμε μία σοβαρή διεύρυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, λόγω βεβαίως ανατίμησης των ενεργειακών εισαγωγών, αλλά και ένα υψηλό πληθωρισμό 10%, που πλήττει κυρίως τη μεσαία και κατώτερη εισοδηματική τάξη, στο πλαίσιο μιας γενικότερης αποσταθεροποίησης των ευρωπαϊκών πολιτικών και κοινωνικών συστημάτων.

Η προσοχή είναι στραμμένη στο πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο, το οποίο, παρ’ όλες τις αντιξοότητες, αναμένεται από -5,13% το 2021 να συρρικνωθεί στο -2,45% το 2022. Έτσι, φαίνεται να έχουμε μία συνετή δημοσιονομική διαχείριση, που οδηγεί προς την επενδυτική βαθμίδα για το δημόσιο χρέος προς όφελος (χαμηλότερο κόστος) του νέου δημόσιου και ιδιωτικού δανεισμού. Είναι μια συνθήκη που ισχυροποιεί την πολιτική και διεθνή θέση της Ελλάδας, κάτι που χρειαζόμαστε οπωσδήποτε για την πλοήγηση στο ταραγμένο διεθνές οικονομικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 4 Σεπτεμβρίου 2022