Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ

Για την ελληνική οικονομία το 2019 είναι ένα πλήρες έτος επιστροφής στη μαγική εικόνα της μεταμνημονιακής κανονικότητας. Οι πολιτικοί όλων των παρατάξεων την ονειρεύονται ως μια περίοδο που θα χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητά τους να κάνουν πραγματικότητα ό,τι σκέφτονται. Οι επενδυτές τη βλέπουν με δισταγμό, γιατί ο εξωτερικός περίγυρος εμφανίζει συνεχείς αναταράξεις (διεθνές εμπόριο, Brexit) και το εσωτερικό κλίμα σημαδεύεται από τις αναμενόμενες πολιτικές αναμετρήσεις. Οι οικονομολόγοι είναι πιο σκεπτικοί, γιατί από τη μία πλευρά βλέπουν να βγαίνουμε από τη μεγαλύτερη ύφεση που γνώρισε ποτέ ανεπτυγμένη οικονομία και από την άλλη να επιστρέφει ο πολιτικός κίνδυνος και να μη διαμορφώνεται δυναμική ανάπτυξης και μεγέθυνσης.

Οι έλληνες πολίτες είναι απαισιόδοξοι με τα οικονομικά τους και τα μεσοπρόθεσμα οικονομικά της χώρας τους. Παρόλα αυτά, τους αγγίζει η σχετική βελτίωση της οικονομικής κατάστασης και αυξάνεται έστω και ασθενώς η καταναλωτική αισιοδοξία τους.

Έτσι, το 2019 γίνεται έτος περισυλλογής και πολιτικών αποφάσεων για τον καθένα μας σε πολλά επίπεδα (τοπικές, εθνικές και ευρωπαϊκές εκλογές). Θα είναι ουσιαστικά ένα έτος κατά το οποίο η οικονομία θα συνεχίσει τη χαμηλή πτήση της η οικονομία, με τις τρεις βασικές ισορροπίες, του δημοσιονομικού ισοζυγίου και του ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών να συνεχίζουν να διατηρούνται. Όμως, η τρίτη, η σχέση αποταμιεύσεων και επενδύσεων είχε ουσιαστικά διαταραχθεί, δεδομένου ότι οι ιδιωτικές αποταμιεύσεις είναι αρνητικές ως ποσοστό του ΑΕΠ. Συνεπώς, ο βασικός κύκλος της οικονομίας, όπου οι ιδιώτες αποταμιεύουν και οι επιχειρήσεις επενδύουν, δεν φαίνεται να λειτουργεί.

Εδώ προστίθεται και ένα παράλληλο γεγονός, που είναι η κατάσταση του ιδιωτικού χρέους. Οι ιδιώτες χρωστούν στις τράπεζες, στις επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα, στο Δημόσιο. Επίσης, το Δημόσιο χρωστά στους ιδιώτες. Όλοι μας μαζί χρωστάμε στους πιστωτές του εξωτερικού. Και επειδή χρωστάμε, προτιμούμε να μην ξοδεύουμε και να μην επενδύουμε! Στην εικόνα αυτή προστίθενται πέντε σοβαρά στοιχεία σκεπτικισμού. Πρόκειται για τη διατήρηση (παρά τις επανειλημμένες ρυθμίσεις χρέους) υψηλής σχέσης χρέους προς ΑΕΠ, ενώ την ίδια στιγμή προβλέπεται θετικά χαμηλός ρυθμός μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας σε σύγκριση κυρίως με το κόστος χρήματος διεθνώς, το οποίο αυξάνεται.

Οι συνθήκες αυτές, δηλαδή η ταυτόχρονη συνύπαρξη της μείωσης του δημοσιονομικού κινδύνου και της ασθενούς αναπτυξιακής δυναμικής, επιτρέπουν μία προσεκτική επιστροφή στις αγορές, τους πρώτους μήνες του 2019, που δύσκολα όμως θα υπερβεί την πενταετή διάρκεια, χωρίς πάντως ν’ αποτελέσει παράγοντα μεταβολής του παιχνιδιού  και της εικόνας της ελληνικής οικονομίας.

Το δεύτερο στοιχείο είναι η αδυναμία του τραπεζικού συστήματος να επαναδραστηριοποιηθεί, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της υπερχρέωσης των τραπεζών και των νοικοκυριών. Όμως, την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει το αυξημένο κόστος του Δημοσίου (κίνδυνος χώρας) ως ένα πρόσθετο εμπόδιο στην προσπάθειά του να συγκεντρώνει δανειακούς πόρους, δεδομένου ότι στο κόστος του ιδιωτικού τομέα αντανακλάται το κόστος χρήματος με το οποίο καλούνται να δανείζονται ο ιδιωτικός τομέας και οι τράπεζες.

Το τρίτο στοιχείο είναι οι μόνιμες υψηλές υποχρεώσεις δημοσιονομικών πλεονασμάτων που έχουν συμφωνηθεί. Το υψηλό δημοσιονομικό πλεόνασμα, εκτός του ότι συμπιέζει τον αναπτυξιακό χώρο, συμπιέζει και τις μεσοπρόθεσμες αναπτυξιακές προσδοκίες, δηλαδή τις προσδοκίες των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων για την προοπτική των οικονομικών τους. Αυτό συντελεί στη δημιουργία ενός μονίμως αποπληθωριστικού περιβάλλοντος, που, παρόλο που σε πραγματικούς όρους σχετικά βελτιώνεται, συντελεί σε μία μακροχρόνια συντήρηση ενός κλίματος οικονομικής διστακτικότητας.

Το τέταρτο στοιχείο συνδέεται με την υπερφορολόγηση και την αποστράγγιση της ρευστότητας από την οικονομία. Τέλος, το πέμπτο στοιχείο είναι το «κλίμα ευημερίας» που τείνει να επικρατήσει στην κοινωνία, όπως πυροδοτείται από τον πολιτικό κύκλο, το οποίο –σε συνδυασμό με τις δικαστικές αποφάσεις περί αναδρομικών– απειλεί να εκτροχιάσει τη δημοσιονομική διαχείριση.

Δυστυχώς, η πολιτική τάξη σε αυτό το περίπλοκο οικονομικό πεδίο διαμορφώνει τις πρακτικές της με βάση επικοινωνιακές αρχές, αγνοώντας την αναγκαιότητα επιστροφής στην πραγματική ευθύνη λήψης αποφάσεων, ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους. Αντί, δηλαδή, ο στόχος να είναι η εγκαθίδρυση μιας βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και η διαμόρφωση αναπτυξιακής πολιτικής  που θα εξασφαλίσει τις παρούσες και μελλοντικές γενιές, επιδιώκεται απλώς η μεγιστοποίηση της πολιτικής επιτυχίας. Στους περίπλοκους καιρούς που ζούμε αυτό δεν είναι αρκετό.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 20 Ιανουαρίου 2019