Ο ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ ΕΦΕΡΕ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

Επιφυλακτικός για την πορεία της κρίσης στην τουρκική οικονομία εμφανίζεται ο γνωστός καθηγητής Οικονομικών του ΕΚΠΑ Παναγιώτης Πετράκης.

Πόσο σοβαρή είναι η κρίση της τουρκικής οικονομία;

Παρόλο που η κρίση του COVID-19 έχει επισκιάσει την παγκόσμια οικονομία, η προσοχή μας στρέφεται στην Τουρκία. Η Δύση εξάλλου έχει στενές σχέσεις μαζί της και σε όρους κεφαλαιακών επενδύσεων, ιδίως οι τράπεζες της Ευρώπης και ιδιαιτέρως της Ισπανίας και σε όρους εμπορικών σχέσεων (Γερμανία, Ολλανδία) αλλά και σε γεωστρατηγικούς όρους (NATO και ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία). Στην μετά IMF περίοδο (2001) η τουρκική οικονομία, μετά το 2017 που είχε εμφανίσει ένα υψηλό ρυθμό μεγέθυνσης 7%, έχει μπει σε μία συνεχή πορεία μείωσης των ρυθμών μεγέθυνσης για να φθάσει επί COVID-19 το 2020 στο -3,8%. Πάντως από το 2021 αναμένεται να ανακάμψει για να επιστρέψει γύρω στο 4% όπου θα κινηθεί στα επόμενα δύο με τρία χρόνια. Το κατά κεφαλήν εισόδημα κινείται γύρω στα 11.200$ με κάποια προοπτική ανόδου μετά το 2022. Ο πληθωρισμός κινείται υψηλά, γύρω στο 10%, και το ποσοστό ανεργίας της κινείται γύρω στο 12%. Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της κινείται γύρω στο 40% και το κόστος δανεισμού γύρω στο 11%, γεγονός που κάνει όχι ελκυστική την προοπτική επενδύσεων στην Τουρκία. Το εξωτερικό χρέος της φαίνεται να είναι ασθενές σημείο της τουρκικής οικονομίας. Εκτιμούμε πάντως ότι κυμαίνεται γύρω στο 55% του ΑΕΠ της. Δεν είναι πολύ υψηλό αλλά είναι μέγεθος που μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε μία κρίση εάν κάποιος (όπως ο Ερντογάν) διατηρεί επιτόκια αναφοράς χαμηλά, ρευστότητα οικονομίας και πληθωρισμό υψηλό.

Τι σηματοδοτεί η συνεχής διολίσθηση της λίρας;

Η τουρκική οικονομία είναι μία αναπτυσσόμενη οικονομία με μεγάλο πληθυσμό (85 εκατ. κατοίκους) άρα και πολύ μεγάλη αγορά που διοικείται οικονομικά με έναν ιδιόμορφο τρόπο οδηγώντας στην οικονομία υψηλές ποσότητες ρευστότητας κρατώντας μέχρι πρότινος πολύ χαμηλά τα επιτόκια αναφοράς. Παρ’ όλα αυτά η ανεργία δεν αντιμετωπίζεται ενώ η πραγματική ανεργία των ανατολικών περιοχών της φαίνεται να κινείται σε υψηλότερα επίπεδα.

Εάν σ’ αυτήν την εικόνα προστεθεί και μία στρατηγική πολιτική πρόκληση προς τη Δύση και ιδίως τις ΗΠΑ, που φαίνεται να ελέγχει σε σημαντικό βαθμό το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, καταλήγουμε να διαμορφώνεται μία ασθενής θέση της τουρκικής λίρας. Η διολίσθηση της λίρας ενισχύει τις τουρκικές εξαγωγές αλλά εμποδίζει τον Τούρκο πολίτη να βελτιώσει τη θέση του παρόλο που η εγχώρια επενδυτική οικονομική πολιτική προσπαθεί να τη στηρίξει. Ως αποτέλεσμα, αλλά και ως αποτέλεσμα του Covid, οι αξιολογήσεις της τουρκικής οικονομίας επιδεινώνονται.

Υπάρχουν ομοιότητες με την κρίση που αντιμετώπισε η χώρα μας;

Όχι πολλές. Εμάς ήταν κυρίως κρίση δημόσιου χρέους, Στην Τουρκία υπάρχει κυρίως κρίση ισοζυγίου πληρωμών. Η ομοιότητα που βλέπω πάντως βρίσκεται στο ότι και οι δύο κρίσεις έχουν προκληθεί από ένα κοινό στοιχείο πολιτικής που είναι ο λαϊκισμός. Δηλαδή λάθος πολιτικές βραχυχρόνιας ενίσχυσης της παρούσας γενεάς σε βάρος των μελλοντικών που στοχεύουν στην πολιτική μακροημέρευση προσώπων και πολιτικών σχηματισμών αγνοώντας τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας.

Θεωρείτε ότι ο κ. Ερντογάν θα μπορεί για καιρό να χρηματοδοτεί την πολιτική της πρόκλησης στην οποία επιδίδεται;

Δυστυχώς για εμάς δεν βλέπω στην τουρκική οικονομία δυνάμεις που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ανασχετικά στην αναθεωρητική εξωτερική τους πολιτική. Με άλλα λόγια η τωρινή οικονομία μπορεί να χρηματοδοτήσει μία μεσοπρόθεσμη επιθετική πολιτική. Ας μην ξεχνάμε ότι αγοράζει από τη Γερμανία 6 τελευταίου τύπου υποβρύχια και ένα αεροπλανοφόρο από την Ισπανία που θα είναι διαθέσιμα στα επόμενα ένα με δύο χρόνια. Εξάλλου το να αυξήσει τα επιτόκιά της ή να αναζητήσει βοήθεια από το IMF (όπως και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες) ή την Κίνα ή το Qatar δεν συνδυάζεται απαραιτήτως με κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας. Ενδεχομένως πάντως μικραίνει ο πολιτικός χρόνος του Ερντογάν αλλά και οι διάδοχοί του θα παρασύρονται από τη ρητορική του. Φοβάμαι πάντως ότι όσο περισσότερο αδυνατίζει το εσωτερικό μέτωπο, τόσο ο Ερντογάν μπορεί να αναζητάει εξωτερικές περιπέτειες.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος, 4 Οκτωβρίου 2020