ΤΟ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Το ζήτημα του χρόνου της εφαρμογής και της ποιότητας των μεταρρυθμίσεων είναι από τα πλέον αμφιλεγόμενα στην πολιτική οικονομία. Αναλόγως του μεγέθους και του χαρακτήρα τους κυμαίνεται και η αποτελεσματικότητά τους. Οι επενδύσεις στο φυσικό κεφάλαιο έχουν σχεδόν άμεσα αποτελέσματα που συνδέονται με τους γνωστούς πολλαπλασιαστές οικονομικής δραστηριότητας, που είναι υψηλότεροι στις επενδύσεις και στην κρατική κατανάλωση, στον δεύτερο χρόνο εφαρμογής και αποσβένονται στη συνέχεια. Επίσης έχουν ισχυρότερη εσωτερική επίδραση ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε εισαγωγές και τη φάση του οικονομικού κύκλου. Οι επενδύσεις στον ανθρώπινο κεφάλαιο και οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις μπορεί να έχουν και αρνητικά αποτελέσματα στον χρόνο εφαρμογής τους, αλλά επηρεάζουν θετικά τη συνολική παραγωγικότητα της οικονομίας (TFP) στον μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Το πρώτο, το δεύτερο και τρίτο μνημόνιο στην Ελλάδα έκαναν το τραγικό λάθος να συνδυάσουν την εφαρμογή της δημοσιονομικής συρρίκνωσης και εσωτερικής υποτίμησης με την εφαρμογή έντονων δημοσιονομικών και μη μεταρρυθμίσεων, ενώ ταυτοχρόνως απουσίαζε το τραπεζικό σύστημα.

Όταν ο Keynes σχολίαζε το New Deal του F.D. Roosevelt, που προσπαθούσε να βγάλει τις ΗΠΑ από τη βαθιά ύφεση, του υπεδείκνυε (R. Skidelsky) «μην προσπαθείς να τα κάνεις όλα με τη μία», λέγοντάς του ουσιαστικά ότι προηγούνταν η ανάκαμψη των μεταρρυθμίσεων.

Η δεύτερη εκδοχή είναι όταν σκεπτόμαστε ότι οι μεταρρυθμίσεις πάνε με την ανάκαμψη. Το είδαμε και αυτό: Η Ευρώπη επιθυμεί να ανακάμψει από τον Covid, ενώ συγχρόνως θα γίνει πράσινη και ψηφιακή για να διαμορφωθεί και η ηθική βάση των δωρεάν κεφαλαίων και της διανομής του κινδύνου. Όσο και εάν είναι αναγκαίο, παράγεται ένα δύσκολο στοίχημα για την οικονομική ανάκαμψη όσον αφορά την αποτελεσματικότητά της.

Τέλος, υπάρχει και η τρίτη πιο απλή συνταγή. Ανακάμπτουμε και μεταρρυθμιζόμαστε με έναν δεσμευτικό τρόπο. Στις ΗΠΑ πλέον, που δεν έχουν αλλοιώσει τις προτεραιότητές τους, ανακάμπτουν με δύναμη παρ’ όλα τα προβλήματα που δημιούργησε η προηγούμενη διοίκηση.

Το κυρίαρχο πρόβλημα πλέον σήμερα στην ελληνική οικονομία την περίοδο 2021-2023 είναι η (ασθμαίνουσα για το 2021) ανάκαμψη με ιδιαίτερα ανταγωνιστικές επιλογές, αφού είναι μία οικονομία μεσαίου επιπέδου τεχνολογικής ανάπτυξης (μεταποίηση, ενέργεια) με έναν πολύ μεγάλο οικιστικό τομέα και με έναν ανθρωπογενή τομέα που στηρίζεται στα ταξίδια, έναν από τους μεγαλύτερους παράγοντες αβεβαιότητας διαμόρφωσης των μελλοντικών ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Τέλος, έχει ένα τραπεζικό σύστημα που τώρα στήνεται ξανά στα πόδια του και έναν μεγάλο δημόσιο τομέα. Όλοι οι τομείς χρειάζονται ενίσχυση.

Η άμεση και ρωμαλέα οικονομική επαναφορά θα πρέπει να είναι η κύρια στόχευση ιδίως υπό συνθήκες εξασθενούσας ανάκαμψης. Η παράταση της πανδημίας δημιουργεί νέες ηθικές υποδομές και επιβάλλει γενναίες αναθεωρήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η γερμανική ελίτ μπορεί να είναι σκεπτική αλλά όχι και οι Γερμανοί πολίτες!

Το πακέτο των 32 δισ. που έρχεται θα βοηθήσει λαμβάνοντας υπόψη ότι είμαστε από τους πλέον ωφελημένους και γρήγορα προετοιμαζόμενους στην Ευρώπη, αλλά παραδοσιακά ασθενείς στην απορροφητικότητα. Τα λάθη απώλειας της στόχευσης που σημάδεψαν προηγούμενα πακέτα εισροών κεφαλαίων στην Ελλάδα, πολυδιάσπαση και ασθενή διασύνδεση με την οικονομία με μέτριο ανθρώπινο κεφάλαιο και ασθενή εξαγωγική δύναμη, είναι αδύνατον να επαναληφθούν.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Τα Νέα, 30 Μαρτίου 2021