ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗΣ

Με αργά και δύσκολα βήματα, ο κόσμος και η Ελλάδα βγαίνουν από τη μεγαλύτερη εξωτερική οικονομική κρίση όλων των εποχών. Κρίσεις υπήρχαν πάντοτε. Όμως, τόσο μεγάλη εξωτερική κρίση στην οικονομία ήταν πρώτη φορά που συνέβη και αιφνιδίασε τους πάντες (επιστήμη, πολιτική και οικονομία) με τη σφοδρότητά της.

Η Ελλάδα το 2020 αγκομαχούσε να βγει από τη λαίλαπα της κρίσης του 2010 και τα λάθη του 2015 και ετοιμαζόταν πραγματικά να μπει σε μια περίοδο αρκετά ισχυρής ανάκαμψης. Το ίδιο και η ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία δεν είχε και δεν έχει συνέλθει ακόμα από τα δομικά προβλήματα που της είχε κληροδοτήσει η κρίση του 2008. Η υγειονομική κρίση ήταν σφοδρή και η έξοδος από αυτήν αποδεικνύεται επίμονη με μεσομακροπρόθεσμες επιπτώσεις σε όλα τα μέτωπα: υγειονομικό, τεχνολογικό, πολιτικό και οικονομικό.

Όμως, το γεγονός ότι: α) η οικονομία ξεκινά να ανακτά το χαμένο έδαφος από ένα χαμηλό επίπεδο εκκίνησης που μας έριξε η κρίση το 2020, β) η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή οικονομία υιοθέτησαν μια έντονη διασωστική οικονομική πολιτική, γ) ο κόσμος δείχνει να αντιλαμβάνεται και εντέλει δείχνει να αφομοιώνει τις προηγούμενες τεχνολογικές εξελίξεις (επέκταση εξ αποστάσεως τεχνολογιών, νέες καταναλωτικές συνήθειες κ.λπ., δ) επικρατεί μία ικανοποιητική πολιτική και κοινωνική σταθερότητα σε εγχώριο και ευρωπαϊκό επίπεδο, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την οργάνωση της αφετηρίας της οικονομικής επανεκκίνησης.

Η επανεκκίνηση, όμως, αυτή έχει ορισμένα χαρακτηριστικά: α) δεν είναι εγγυημένη από κανέναν για κανένα, β) ο βαθμός επέκτασης των εμβολιασμών δεν είναι όμοιος σε όλες τις οικονομίες, γ) τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά κάθε οικονομίας θα επιβάλουν άνισους ρυθμούς επανάκαμψης, αφού όσο μεγαλύτερος είναι ο τουριστικός τομέας τόσο μεγαλύτερη η ζημιά και πιο δύσκολη η ανάκαμψη, δ) η ανάκαμψη φέρνει μαζί της δυσκολίες στη λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων, ε) ο πληθωρισμός δείχνει τα δόντια του έστω και εάν φαίνεται να έχει ένα προσωρινό χαρακτήρα, στ) οι ανάγκες για νέες ειδικότητες εργασίας δεν καλύπτονται εύκολα, ζ) η οικονομική πολιτική παγκοσμίως παίρνει σιγά σιγά τον δρόμο της επιστροφής για τη συρρίκνωση των ελλειμμάτων, κάνοντας το 2022 το τελευταίο έτος σχετικά άνετης διαχείρισης.

Επιπροσθέτως, φαίνεται ότι ο πολιτικός παράγοντας και η ικανότητα διοίκησης θα παίξουν πολύ μεγάλο ρόλο στην αντιμετώπιση των βραχυπρόθεσμων δυσκολιών και στην άριστη εκμετάλλευση των ευκαιριών που παρουσιάζονται.

Η Ελλάδα ετοιμάζεται να μπει στην περίοδο επανεκκίνησης της οικονομίας, κυρίως το 2022 και 2023, που σηματοδοτείται, όπως κάθε χρόνο, από την έκθεση της Θεσσαλονίκης. Φέτος μπαίνουμε με την οικονομική δραστηριότητα (μεγέθυνση) να κινείται μεταξύ 4,5% και 5,5%, με τις τράπεζες να ευρίσκονται σε μία ικανοποιητική αφετηρία εξυγίανσης και συγχρόνως αύξησης της εμπιστοσύνης και των καταθέσεων. Όμως, οι χρηματοδοτήσεις τους είναι ακόμα χαμηλά είτε διότι δεν υπάρχει ακόμα ζήτηση είτε διότι δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η εξυγίανσή τους. Τα δημοσιονομικά βρίσκονται σε με μία ελεγχόμενη εξέλιξη, αν και οι αυξήσεις του χρέους είναι μεγάλες παγκοσμίως. Όμως, η μεσομακροπρόθεσμη εμπιστοσύνη στην ελληνική διαχείριση (βλέπε τις νέες μακροπρόθεσμες εκδόσεις χρέους) βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, μετά από αρκετά χρόνια μιας δύσκολης αλλά συνετούς διοίκησης. Τέλος, τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ βρίσκονται στην πόρτα μας. Το νέο αυτό περιβάλλον δημιουργεί νέα αποθέματα παρακίνησης για τη δραστηριοποίηση του ιδιωτικού τομέα. Και γι’ αυτό αναμένουμε την επενδυτική δραστηριοποίηση. Η αποτυχούσα συναίνεση ήταν κακή σύμπτωση για τις ανάγκες της πατρίδας μας.

Μέσα σε αυτήν την εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία θα ήταν ένα πολύ καλό δείγμα της δύναμης της κοινωνίας μας.

Καλό είναι, μάλιστα, να θυμόμαστε ότι οι παράγοντες της τυχαιότητας πάντοτε καραδοκούν, ιδιαίτερα όταν καθόμαστε σε εύφλεκτα υλικά, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και ο αναθεωρητισμός της γείτονός μας.

Όμως, θα πρέπει να πορευόμαστε με ό,τι έχουμε. Θα πρέπει να στηριζόμαστε μόνο στις δυνάμεις εκείνες που αναλαμβάνουν υπεύθυνα το βάρος των ευθυνών τους.

Πρώτη δημοσίευση: εφημερίδα Real News, 5 Σεπτεμβρίου 2021