ΧΑΣΑΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΜΕ ΤΟ ΦΘΗΝΟ ΧΡΗΜΑ, ΕΚΛΕΙΣΕ Η ΠΟΡΤΑ ΤΟΥ QE

Σαν σύννεφο καπνού πάνω από την ελληνική οικονομία, ένας συνδυασμός από αρνητικούς εγχώριους και εξωγενείς παράγοντες πλανάται απειλητικά και σκιάζει το αφήγημα της εξόδου.

Ένα περίπου μήνα πριν την αποφοίτηση της Ελλάδας από τα μνημόνια, και η τραγωδία της Αττικής έβγαλε όπως ήταν αναμενόμενο από το κάδρο, την εικόνα μιας οικονομίας δίχως δυναμισμό, που αγορές και επενδυτές δεν την εμπιστεύονται, και που το χειρότερο, βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα θολό διεθνές περιβάλλον, από τον εμπορικό πόλεμο Τράμπ, και την αύξηση στο κόστος χρήματος, έως τη συστηματική άνοδο της αβεβαιότητας παγκοσμίως.

Τα λόγια είναι του καθηγητή Οικονομικών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παναγιώτη Πετράκη, που μιλώντας στο Liberal.gr, διαβλέπει τον κίνδυνο να αποδειχθεί ότι το τρένο έφυγε από τον σταθμό, και εμείς δεν προλάβαμε να επιβιβαστούμε, αντίθετα με ό,τι πέτυχαν τη διετία 2015-2016, οι άλλες μνημονιακές χώρες. "Στην ουσία, ήρθε η ώρα να πληρώσουμε μια από τις πολλές δόσεις αυτής της αβελτηρίας, των καθυστερήσεων, των λαθών, και των χαμένων ευκαιριών, να τελειώσουμε μια και καλή με τα μνημόνια. Αν όχι το 2015, τουλάχιστον το 2016, θα μπορούσαμε να είχαμε ξεμπερδέψει οριστικά με αυτά", όπως σημειώνει με νόημα.

Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη

- Σήμερα συνεδριάζει η ΕΚΤ προκειμένου να αποσαφηνιστεί η μεταμνημονιακή της σχέση με την Ελλάδα και τις ελληνικές τράπεζες, δεδομένου ότι από 21 Αυγούστου οι τελευταίες χάνουν το waiver. Τι σημαίνουν όλα αυτά στη πράξη;

Συμφώνως με όλες τις ενδείξεις στη σημερινή συνεδρίαση της η ΕΚΤ δεν θα μεταβάλει τα ευρωπαϊκά επιτόκια και θα επαναβεβαιώσει την πρόθεση της να οδηγήσει σε ένα τέλος το QE μειώνοντας τις μηνιαίες αγορές από τον Σεπτέμβριο στα 15 δισ. ευρώ.

Έτσι λογικά δεν θα υπάρξει παράθυρο ευκαιρίας και για τα ελληνικά ομόλογα. Συγχρόνως η κατάργηση του waiver λειτουργεί προς την ίδια κατεύθυνση πιέζοντας την ρευστότητα των εγχώριων τραπεζών και τις προσδοκίες για μια γρήγορη μεταβολή των συνθηκών υποδοχής των Ελληνικών ομολόγων.

- Ένα μήνα πριν την έξοδο από τα μνημόνια, αρκετοί ξένοι οίκοι, επιμένουν ότι η Ελλάδα δεν έχει ξεφύγει από τον κίνδυνο (Capital Economics). Είχε προηγηθεί το ΔΝΤ απηύθυνε προειδοποιήσεις στη κυβέρνηση ότι η ανατροπή των μεταρρυθμίσεων θα πλήξει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενώ η Μέρκελ δήλωσε ότι «δεν τελειώνουν όλα στις 20 Αυγούστου για την Ελλάδα». Τι μας λένε όλα αυτά τα μηνύματα;

Όλοι είναι πολύ προσεκτικοί για την περίπτωση της Ελλάδας. Η πρόσφατη δήλωση Μέρκελ είναι ενδεικτική της κατάστασης. Το πρόβλημα υπάρχει λόγω της υψηλής σχέσης χρέους προς ΑΕΠ αλλά δημιουργείται και από εμάς, με αυτό το κλίμα παροχολογίας των τελευταίων ημερών για τους μισθούς και τις συμβάσεις ή με την υποσχεσιολογία για ακύρωση των περικοπών στις συντάξεις.

Η κυβέρνηση θέλει να προσδώσει στην έξοδο μορφή θριάμβου, αλλά η αλήθεια είναι ότι αυτή γίνεται πολύ υποτονικά, και με σοβαρές εκρεμμότητες στην οικονομία.Η μία αφορά τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, και η άλλη είναι το χρέος. Αν και έχουν γίνει βελτιώσεις στην ανταγωνιστικότητα, αυτές επειδή στηρίζονται στην μείωση του εργατικού κόστους και όχι σε οργανικούς λόγους ( καινοτομία)δημιουργεί ζητήματα διατηρησιμότητας.Εαν αυτά συνδυαστούν με ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον τότε έχετε μια διεθνή διστακτικότητα που θέλει χρόνο για να επουλωθεί.

- Επίσης η παραγωγικότητα της οικονομίας παραμένει πολύ χαμηλή…

Πως να μην παραμένει όταν εδώ και χρόνια υπάρχει επενδυτική άπνοια και μακροχρόνια ανεργία που καταστρέφει δεξιότητες.Και μπορεί να έχουμε αποκαταστήσει μέρος της ανταγωνιστικότητας επειδή έχει πέσει το εργατικό κόστος, αλλά η πρόοδος είναι ασταθής. Επίσης αν δείτε τους δείκτες διαρθρωτικών μεταβολών, μετά το 2015, διαπιστώνουμε ουσιαστική στασιμότητα. Μόνο ο δείκτης διαφθοράς δείχνει σημάδια βελτίωσης.

- Σε μια οικονομία όμως στην αρχική της κυκλικής ανάκαμψης, με τόσα πολλά υποτιμημένα περιουσιακά στοιχεία και τόσο πολύ φθηνό και καταρτισμένο ανθρωπινό δυναμικό, δεν θα έπρεπε η ανταπόκριση των επενδυτών να είναι πολύ μεγαλύτερη;

 Η εικόνα που βλέπουν αγορές και επενδυτές είναι μιας οικονομίας με έναν από τους χαμηλότερους ρυθμούς αύξησης της παραγωγικότητας, μιας οικονομίας όπου ο συστηματικός κίνδυνος παραμένει ακόμη υψηλός.

Αποτυπώνεται αυτό χαρακτηριστικά στο κόστος δανεισμού, όπου η απόδοση του ελληνικού δεκαετούς είναι οριακά κάτω του 4%. Στη δική μου ανάγνωση, όσο αυτό παραμένει στη ζώνη 3,5%-4%, η ανάγνωση των επενδυτών δεν θα αλλάξει. Και ακριβώς επειδή το χρέος έχει αυξηθεί (!)λόγω της ακολουθούμενης πολιτικής, αναμένω ότι το κόστος δανεισμού της Ελλάδας θα παραμείνει σε αυτή τη ζώνη μετά ίσως από μια πρόσκαιρη μείωση.Δεν θα αποκλιμακωθεί θεαματικά κάτω του 3,5%. Στο καλό σενάριο θα παραμείνει για λίγο γύρω στο 3,6%-3,8%, αλλά στην συνέχεια θα αυξηθεί για να παραμείνει μακροπρόθεσμα γύρω στο 4%.

Δεν είναι απαγορευτικό για εξόδους στις αγορές αλλά πάντως ακριβό.

- Τι θα συμβεί δηλαδή μετά το φθινόπωρο;

Τότε θα αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά η εφαρμογή του προγράμματος της ιταλικής κυβέρνησης για το οποίο έχουμε αρκετές αγωνίες. Αν και έχει βάλει πολύ νερό στο κρασί των προεκλογικών της υποσχέσεων, εντούτοις δεν θα μπορέσει να απόσχει και πολύ από αυτές. Άρα θα πρέπει να αναμένουμε αναταράξεις από το μέτωπο της Ιταλίας σε μια Ευρώπη που φαίνεται ότι διακόπτει το QE και τα ηνία της ΕΚΤ φαίνεται ότι τα παίρνουν σκληροπυρηνικές δυνάμεις.

 Δείτε, κάτι, ακριβώς επειδή έχουμε πάρει μια περιοδο χαρίτος να μην πληρώσουμε για μια 10ετία τα δάνεια του EFSF, οι αγορές βλέπουν ότι μπορούν να δανείσουν την Ελλάδα για βραχυπρόθεσμο διάστημα. Δηλαδή για μια 5ετία- 7 ετία, γιατί είναι πιο σίγουροι ότι στο διάστημα αυτό θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους. Δεν είναι κανείς πολύ πρόθυμος αυτή τη στιγμή να δανείσει την Ελλάδα για περίοδο 10 ετών που αγγίζει δηλαδή τα όρια βιωσιμότητας.

- Επομένως, εξωγενείς παράγοντες, όπως π.χ. η Ιταλία, σκιάζουν την επόμενη ημέρα της Ελλάδας…

 Μακάρι να ήταν μόνο η Ιταλία. Ένας συνδυασμός από αρνητικούς εγχώριους και εξωγενείς παράγοντες πλανάται σαν σύννεφο πάνω από την ελληνική οικονομία, με κίνδυνο να αποδειχθεί ότι το τρένο έφυγε από το σταθμό, και εμείς δεν προλάβαμε να επιβιβαστούμε, αντίθετα με ό,τι πέτυχαν τη διετία 2015-2016 οι άλλες μνημονιακές χώρες.

Η αμερικανική καμπύλη επιτοκίων, τείνει πλέον να αντιστραφεί, και το κόστος χρήματος βαίνει προς αύξηση. Ίσως πλησιάζουν σε ύφεση. Αυτό δείχνει ότι ο πλανήτης αρχίζει να φοβάται σοβαρά την ένταση που ενδεχομένως πάρει ο εμπορικός πόλεμος, πολλώ δε μάλλον όταν ο Τραμπ έχει απειλήσει την Κίνα ότι θα επιβάλει νέους δασμούς σε εισαγωγές ύψους 300 δισ δολαρίων. Αν αυτό συμβεί θα πληγεί η παγκόσμια ανάπτυξη φέτος και τα επόμενα χρόνια. Αυτό θα λειτουργήσει σαν ντόμινο, αυξάνοντας τα επιτόκια και την αβεβαιότητα.

Έτερος λόγος για τον οποίο οι επενδυτές παραμένουν διστακτικοί απέναντι στην Ελλάδα, είναι ότι η χώρα μπαίνει σε πολιτικό κύκλο, και είναι πλέον ορατός ο κίνδυνος μιας άκρατης παροχολογίας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της πλειοδοσίας δηλώσεων από κυβερνητικά στελέχη (ευτυχώς πλην της ηγεσίας του υπ. Οικονομικών) ότι με κάποιο μαγικό τρόπο, αυτές δεν πρόκειται να περικοπούν. Δεν έχουμε την παραμικρή ένδειξη από πουθενά, ότι δεν θα κοπούν οι συντάξεις, κι όμως κυβερνητικά στελέχη επιμείνουν σε αυτό το παιχνίδι εντυπώσεων, που φυσικά εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες.

- Αυτό λοιπόν που λέτε είναι ότι μια σειρά λόγων, εσωτερικοί, και εξωτερικοί, ένα μήνα πριν την έξοδο της χώρας από το Μνημόνιο, κάνουν τους ξένους επενδυτές να κρατούν μικρό καλάθι για την Ελλάδα, σωστά;

Οι εγχώριοι παράγοντες είναι η υποσχεσιολογία για αναστολή ψηφισμένων μέτρων, ο πολιτικός κύκλος στην Ελλάδα, και το προβληματικό τραπεζικό σύστημα. Ελάχιστες για παράδειγμα ανακάμψεις στην οικονομική ιστορία του πλανήτη στηρίχθηκαν σε άλλους λόγους χωρίς δηλαδή ένα ισχυρό τραπεζικό σύστημα. Αυτές οι credit less recoveries ήταν και είναι επώδυνες . Επιπροσθέτως τώρα λειτουργούν και εξωγενείς αρνητικοί παράγοντες που αφορούν την Ιταλία, τον εμπορικό πόλεμο Τραμπ, την αύξηση στο κόστος χρήματος, και τη συστηματική άνοδο της αβεβαιότητας διεθνώς.

Έχουμε δηλαδή ένα συνδυασμό αρνητικών παραγόντων, ικανών να οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι εκείνο το "παράθυρο ευκαιρίας" για τις μνημονιακές χώρες, όπως η υπερβάλλουσα ρευστότητα, που οι υπόλοιπες εκμεταλλεύθηκαν την περίοδο 2015-2016, και η Ελλάδα δεν έκανε, τελικά θα μας κοστίσει. Τότε ήταν πολύ ξεκάθαρο το μέλλον. Τώρα είναι αρκετά θολό.

Στο τέλος της ημέρας, ενδεχομένως να αποδειχθεί ότι το τρένο έφυγε από το σταθμό, και εμείς δεν προλάβαμε να επιβιβαστούμε. Η εποχή του φθηνού χρήματος φτάνει στο τέλος της και η Ελλάδα δυστυχώς την έχασε. Στην ουσία, ήρθε η ώρα να πληρώσουμε μια από τις πολλές δόσεις αυτής της αβελτηρίας, των καθυστερήσεων, των λαθών, και των χαμένων ευκαιριών, να τελειώσουμε μια και καλή με τα μνημόνια.

Αν όχι το 2015, τουλάχιστον το 2016, θα μπορούσαμε να είχαμε ξεμπερδέψει οριστικά με αυτά. Και λέω ότι ήρθε η ώρα να πληρώσουμε μια μόνο δόση των λαθών εκείνης της περιόδου, γιατί το συνολικό λογαριασμό, θα τον πληρώνουμε για πολλά ακόμη χρόνια.

Όλα αυτά λοιπόν μαζί, κρατούν κουμπωμένους ακόμη τους επενδυτές, πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για την Ελλάδα, μια ούτως ή άλλως χώρα “ειδικής αντιμετώπισης” λόγω χρόνιων ιδιαιτεροτήτων. Το πολιτικό σύστημα έχει ακόμα πολλές σημαντικές προκλήσεις για να επιταχύνει την αντιστροφή της εικόνας.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο Liberal.gr.