ΑΝΟΙΚΤΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η σημασία της Ανοικτής Διακυβέρνησης

Η Ανοικτή Διακυβέρνηση ως δημόσια πολιτική εδράζεται στην ενσωμάτωση των αρχών της διαφάνειας, της πρόσβασης στην πληροφορία και της ουσιαστικής συμμετοχής του πολίτη στις διαδικασίες της κρατικής λειτουργίας.

Η στρατηγική ενασχόλησης με τις πολιτικές της Ανοικτότητας και της συμμετοχής των πολιτών, αφορά μία διαρκή διαδικασία δημιουργίας και λειτουργίας υποδομών, καθώς και βελτίωσης του κανονιστικού πλαισίου στον Δημόσιο Τομέα και τους κρατικούς θεσμούς. Οι διαστάσεις των πολιτικών Ανοικτότητας και οι δυνατότητες εφαρμογής τους αφορούν ταυτόχρονα τη Δημόσια Διοίκηση, τη Δικαιοσύνη, τη λειτουργία των κρατικών υπηρεσιών και των θεσμών, ενώ άπτονται ευθέως της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος.

Η Ανοικτή Διακυβέρνηση με τις εφαρμογές της, αφορά τη συνολική δραστηριότητα και λειτουργία και των τριών κρατικών εξουσιών (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική), προσδίδοντας νέες δυνατότητες στην εμπέδωση των συνταγματικών αρχών και δικαιωμάτων του κράτους δικαίου.

Στη Διακήρυξη της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Ανοικτή Διακυβέρνηση αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η Ανοικτότητα ως δημόσια πολιτική συνίσταται:

• στη μεγαλύτερη και καλύτερη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και στη δημόσια ζωή

• στην ενίσχυση της διαφάνειας και την καταπολέμηση της διαφθοράς

• στην αποτελεσματικότητα και τη λογοδοσία του κράτους, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες

• στη συνολική αναβάθμιση του επιπέδου ζωής και την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης

Εδώ, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ανοικτή Διακυβέρνηση, πέραν του ότι συνιστά μορφή και μέθοδο καλής διακυβέρνησης ως προς τη λειτουργία του δημοσίου και της δημόσιας διοίκησης, αφορά πλήρως και τη λειτουργία των βασικών θεσμών της Δημοκρατίας, δηλαδή τη Βουλή, την Κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα.

Η διαφάνεια και η ανοικτότητα στη λειτουργία των θεσμών αυτών βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με το επίπεδο δημοκρατίας που έχει μια χώρα, διαμορφώνοντας το πλαίσιο ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στην άσκηση και τον έλεγχο της εξουσίας και διακυβέρνησης. Πολύ απλά, η Ανοικτή Διακυβέρνηση αποτελεί εργαλείο και εγγύηση για την πληρέστερη εφαρμογή της λαϊκής κυριαρχίας και της δημοκρατικής αρχής του πολιτεύματος, ενώ παράλληλα εγγυάται τον σεβασμό και την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ελλάδα και Ανοικτή Διακυβέρνηση

Στην Ελλάδα, χαρακτηριστικά παραδείγματα εφαρμογής των πολιτικών αυτών είναι το πρόγραμμα Διαύγεια, όπου δημοσιεύεται κάθε διοικητική πράξη του κράτους και το opengov, όπου τίθενται σε δημόσια διαβούλευση όλα τα σχέδια νόμου, πριν εισέλθουν στη Βουλή για να ψηφιστούν. Τα σημαντικά αυτά βήματα μαζί με την παροχή ανοικτών δεδομένων των δραστηριοτήτων του κράτους θα πρέπει να στηριχθούν περαιτέρω και να ενισχυθούν με νέες δυνατότητες, ρυθμίσεις και εργαλεία.

Ακόμη, η χώρα μέσα από την παρουσία της στην Open Government Partnership Initiative επιτυγχάνει τη συμμετοχή σε πρωτοποριακές μελέτες και συνεργασίες, μέσω ανταλλαγής γνώσης και καλών πρακτικών ανάμεσα σε 70 χώρες - μέλη. Ταυτόχρονα, μέσω της υπογραφής της Διακήρυξης για την Ανοικτή Διακυβέρνηση και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, η Ελλάδα έχει τεθεί στην πρωτοπορία των κρατών, που υλοποιούν τις σχετικές πολιτικές και ρυθμίσεις.

Όμως, η συνολική δέσμευση του κράτους και της δημόσιας διοίκησης είναι μία διαρκής διαδικασία εφαρμογής των πολιτικών αυτών και πλέον με το 3ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2016-2018 και ιδίως με τη Δέσμευση για τη δημιουργία του πρώτου νόμου-πλαίσιο για την Ανοικτή Διακυβέρνηση, υπάρχει η δυνατότητα να αλλάξει ριζικά η εικόνα και η λειτουργία του κράτους και να οικοδομηθεί εκ νέου η εμπιστοσύνη των πολιτών και προς το Δημόσιο και προς το πολιτικό σύστημα συνολικά.

Το νέο Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2016-2018

Οι δεσμεύσεις, που τίθενται στο νέο Εθνικό Σχέδιο, αφορούν τη βελτίωση υφιστάμενων υποδομών και τη δημιουργία νέων για την ενίσχυση του ελέγχου και της πληροφόρησης από πλευράς των πολιτών έναντι του κράτους, για τη διευκόλυνση της καθημερινότητας των πολιτών και την ανάπτυξη των ικανοτήτων των δημοσίων υπηρεσιών.

Ακόμη, η παροχή δυνατοτήτων συμμετοχής στις διαδικασίες της αξιολόγησης, μέσω του εργαλείου e-goal setting, ενισχύουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία του Δημοσίου, ενώ παράλληλα μέσω της θέσπισης διαδικασιών διαλόγου, όπως η Ακρόαση των Πολιτών και των Φορέων, συνεισφέρουν στη μείωση φαινομένων κακοδιοίκησης και γραφειοκρατίας.

Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η Δέσμευση για τη Δημοσιότητα των Ψηφιακών Οργανογραμμάτων, καθιστώντας τη δημόσια διοίκηση πιο ανοικτή, αφού πλέον κάθε πολίτης θα μπορεί να έχει πλήρη και εμπεριστατωμένη γνώση της ακριβούς λειτουργίας κάθε υπηρεσίας και φορέα.

Παράλληλα, οι Οδηγοί και η Προτυποποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών και διαδικασιών επιδρούν στην εξοικονόμηση πόρων, την ταχύτητα και βελτίωση ποιότητας στην παροχή υπηρεσιών, βοηθώντας τον πολίτη στο να έχει τη γνώση για το πού ακριβώς θα απευθυνθεί και της διαδικασίας που ακολουθείται για την εξυπηρέτησή του.

Ο ρόλος των πολιτών

Η βασική αιτία δημιουργίας των πολιτικών Ανοικτής Διακυβέρνησης είναι η βελτίωση της διακυβέρνησης, ώστε οι πολίτες να μπορούν να ελέγχουν το κράτος και να λαμβάνουν καλύτερες υπηρεσίες από αυτό, αφού οι πολιτικές Ανοικτότητας άπτονται ταυτόχρονα πολλών τομέων, όπως η διοικητική λειτουργία, η παροχή αποτελεσματικών υπηρεσιών, η δικαιοσύνη, η εκπαίδευση κ.λπ.

Η έκδοση ενός νέου νόμου-πλαίσιο για την Ανοικτή Διακυβέρνηση στο ελληνικό κράτος θα συνδέσει υφιστάμενα εργαλεία και δυνατότητες με νέα, που θα δημιουργηθούν ώστε να ενισχυθούν οι δημοκρατικοί θεσμοί, η λογοδοσία του κράτους και η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και εφαρμογής αυτών.

Για να υπάρξει πραγματική βελτίωση και οι στρατηγικές να αποκτήσουν ουσιαστικό χαρακτήρα είναι σημαντικό οι πολίτες, είτε ατομικά είτε μέσω φορέων, να έχουν την πληροφόρηση για τις δυνατότητες και τη σημασία αυτών των ρυθμίσεων, μέσω θεσμικών διαδικασιών δημοσιότητας και διαλόγου.

Η Ανοικτή Διακυβέρνηση συνιστά μέθοδο για τη βελτίωση της Δημοκρατίας, την εμπέδωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη βελτίωση της λειτουργίας των θεσμών ενός κράτους, δίνοντας νέα πνοή στο πολιτικό σύστημα.

* Ο Σταύρος Τασιόπουλος υπήρξε μέλος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής του νόμου-πλαίσιο για την Ανοικτή Διακυβέρνηση και της συγγραφικής ομάδας του 3ου Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2016-2018.