ΟΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΙ

Σε προηγούμενες εποχές υπήρχε ο περιζήτητος τίτλος του καθηγητή πανεπιστημίου, ταυτόσημος με την κατοχή της περίφημης έδρας, ένας τίτλος απρόσιτος για τους πολλούς και όπου μόνο γόνοι μιας ανώτερης τάξης μπορούσαν να προσβλέπουν. Με την κατάργηση του θεσμού της έδρας και την μεταρρύθμιση της δεκαετίας του 80, που ισχύει μέχρι σήμερα, το προσωπικό των τότε κατώτερων πανεπιστημιακών βαθμίδων (επιμελητές κ.λπ.) , απέκτησαν τον τίτλο του καθηγητή και μαζί με ένα πολυδύναμο επικουρικό προσωπικό, που δεν ανήκει άμεσα στην πανεπιστημιακή ιεραρχία, αποτελούν αυτό που σήμερα περιγράφουμε συνοπτικά με τον μάλλον δημοσιογραφικό όρο: «πανεπιστημιακοί».

Μακροχρόνιες σπουδές, προπτυχιακές, μεταπτυχιακές, διδακτορικές, μία ή δύο ξένες γλώσσες, σε άριστο επίπεδο, επιστημονικές δημοσιεύσεις και βιβλία, αποτελούν τα ελάχιστα τυπικά προσόντα των πανεπιστημιακών. Αυτά τα  προσόντα ενισχυμένα  επιπρόσθετα με περαιτέρω έρευνα, με διδασκαλία, με διοικητικά καθήκοντα και προσφορά στην κοινωνία, οδηγούν, θεωρητικά τουλάχιστον, σε ανέλιξη στις ανώτερες καθηγητικές θέσεις.

Ποιο είναι το έργο των πανεπιστημιακών; η δουλειά τους; Ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι απλά κάνουν μάθημα στα αμφιθέατρα, αγνοώντας όμως ότι αυτό απλά είναι μία δραστηριότητα παράλληλη  προς την ουσιαστική ενασχόληση τους, που είναι η επεξεργασία και η παραγωγή γνώσης, η έρευνα δηλαδή. Μία γνώση όμως όχι επιφανειακή και διεκπεραιωτική αλλά ουσιαστική, που προσπαθεί να εμβαθύνει στα μεγάλα κοινωνικά και επιστημονικά ερωτήματα. Ένας στοχασμός δηλαδή επί των μεγάλων οντολογικών προβλημάτων. Αυτή η γνώση, αυτός ο στοχασμός, όσο και αν φαίνεται περίεργο, είναι μια άκρως αποδοτική επένδυση για την κοινωνία με υψηλό κέρδος και συνεχείς μελλοντικές αποδόσεις. Είναι μάλιστα τόσο πλέον αναγκαία ώστε μία κοινωνία που δεν παράγει ή δεν ασχολείται με την γνώση,  δεν θα μπορεί να καταλάβει ή να χρησιμοποιήσει την γνώση που παράγουν άλλες κοινωνίες. Οφείλουν επίσης να μεταδίδουν αυτή την γνώση στους νεώτερους μέσω της διδασκαλίας αλλά και μέσω επιστημονικής εντιμότητας , επιστημονικής ελευθερίας και προσωπικού ήθους.

Πώς αντιλαμβάνεται η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα αυτό το έργο; Για μεν τον απλό κόσμο οι πανεπιστημιακοί αποτελούν ένα ιερατείο ή μια περίεργη κάστα , για δε την πολιτεία είναι αυτοί που εργάζονται στα πανεπιστήμια, τα οποία για τους περισσότερους πολιτικούς είναι ένα είδος πολυτελείας ή  ένα ψηφοθηρικό εργαλείο. Η αντίληψη αυτή των κυβερνήσεων αντανακλάται σε τρία επίπεδα:

Κατά πρώτον, στην απεχθή αμοιβή των πανεπιστημιακών, κατώτερη από κάθε προσδοκία, δεδομένων των προσόντων τους και των κόπων που έχουν καταλάβει. Αν ο πανεπιστημιακός δεν διαθέτει συμπληρωματική πηγή εσόδων είναι αδύνατον να επιβιώσει.

Κατά δεύτερον, στην μόνιμη άρνηση της πολιτείας να δημιουργήσει επαρκή αριθμό νέων θέσεων. Στην αντίληψη της, το πλήθος των πανεπιστημιακών συσχετίζεται μόνο με το πλήθος των φοιτητών και επειδή αυτό μειώνεται πρέπει να μειωθούν και αυτοί. Ουδεμία αντίληψη για την σημαντική και αναγκαία προσφορά των πανεπιστημιακών στην έρευνα, και κατά συνέπεια στην οικονομία και την κοινωνική ανέλιξη.

Και τρίτον, με την συνεχή απαξία του έργου τους η οποία πραγματώνεται είτε με το να θεωρούνται διοικητικά ως δημόσιοι υπάλληλοι είτε με το να ανάγονται σταδιακά σε ένα είδος «μεταλυκειακών» καθηγητών, μέσω της συνεχούς ανάπτυξης κεντρικών εποπτικών μηχανισμών που εξουδετερώνουν την αυτοδυναμία των πανεπιστημίων και την ακαδημαϊκή ελευθερία τους.

Πρέπει να αλλάξει η συνολική αντίληψη και της πολιτείας και των πολιτικών αλλά και της κοινωνίας συνολικά, για τον τρόπο απόκτησης και μετάδοσης γνώσης στον οποίο πρωταγωνιστούν οι πανεπιστημιακοί. Πρόκειται για την απόλυτη επένδυση με τρομακτικά ποσοστά απόδοσης, τόσο οικονομικά όσο και κοινωνικά.