ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΕΛΑΦΡΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

Από την έναρξη της κρίσης στην ελληνική οικονομία, η αντιμετώπιση του δημοσίου χρέους αποτελούσε επίκαιρο ζήτημα, το οποίο απασχόλησε και απασχολεί δεόντως την ελληνική κυβέρνηση, τους Ευρωπαίους εταίρους, το ΔΝΤ και γενικότερα όποιον ασχολείται με θέματα που αφορούν την ευρωπαϊκή οικονομία.

Μέτρα που έχουν κατά καιρούς προταθεί -αλλά δεν έχουν ποσοτικοποιηθεί- για την ελάφρυνση του χρέους στην ελληνική οικονομία είναι μεταξύ άλλων τα εξής:

• Ανταλλαγή υφιστάμενου χρέους με κυμαινόμενο επιτόκιο, με νέο με σταθερό επιτόκιο το οποίο θα προκύψει μέσα από μεγάλες εκδόσεις ομολόγων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθεροποίησης (ESM) για μεγάλη διάρκεια (π.χ. 30 έτη).

• Τα ομόλογα EFSF, που έχουν απομείνει στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, να αντικατασταθούν με 30ετή ομόλογα με σταθερό επιτόκιο.

• Μείωση του επιτοκίου στα δάνεια του 1ου και 2ου Μνημονίου.

• Μείωση του κινδύνου επιτοκίων στα δάνεια του ESM/EFSF.

• Επιμήκυνση δανείων - Εξομάλυνση της εξυπηρέτησης των δανείων του 1ου και 2ου Μνημονίου, ώστε να μειωθούν οι ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας.

• Επιμήκυνση δανείων - Εξομάλυνση της εξυπηρέτησης των δανείων του EFSF.

• Επαναγορά μέρους των δανείων του ΔΝΤ και των διακρατικών του πρώτου μνημονίου.

• Επιστροφή κερδών του ευρωσυστήματος από ελληνικά ομόλογα.

• Άρση του «πέναλτι» 2% στα δάνεια, περίπου 11 δις ευρώ που δόθηκαν από τον ESM/EFSF τον Δεκέμβριο 2012 για την επαναγορά ομολόγων μετά το PSI.

• Έκδοση interest rates swaps από τον ESM.

• Έκδοση swaps από το ελληνικό δημόσιο για τους εγγυημένους δανειακούς τίτλους Collateralized Loan Obligations.

Μάλιστα, αυτή τη στιγμή η ελληνική οικονομία βρίσκεται εν αναμονή ενός πακέτου βραχυπρόθεσμων μέτρων -με σχετικά άμεση εφαρμογή- καθώς και ενός πακέτου μεσοπρόθεσμων μέτρων, το οποίο αναμένεται να εφαρμοστεί μετά το τέλος του τρέχοντος προγράμματος, στα μέσα του 2018. Το πακέτο των βραχυπρόθεσμων μέτρων, που έχει επεξεργαστεί ο ESM, φαίνεται (σύμφωνα με δημοσιεύματα) να οδηγεί -σε περίπτωση που εφαρμοσθεί- σε ελάφρυνση του χρέους κατά περίπου 18 μονάδες του ΑΕΠ ή κατά 36 δις ευρώ. Και αν στην πορεία τελικά εφαρμοστούν και τα μεσοπρόθεσμα, αυτά θα μπορούσαν να ελαφρύνουν περαιτέρω το χρέος, ανεβάζοντας το συνολικό όφελος σε 30-35 μονάδες του ΑΕΠ ή κατά 60-70 δις ευρώ. Λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα αυτά αναμένεται να ανακοινωθούν στο Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου 2016.

Το Eurogroup του Μαΐου 2016 είχε αποφασίσει ότι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα θα εφαρμοστούν, εάν χρειαστεί. Ωστόσο, είναι πολύ πιθανό -αν όλα πάνε καλά- στο τέλος του χρόνου ή στις αρχές του επόμενου, μαζί με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης να υπάρξει πληροφόρηση για την εφαρμογή και των μεσοπρόθεσμων μέτρων.

Με αφορμή τις συζητήσεις αυτές για την ελάφρυνση του χρέους, στο Διάγραμμα 1 που ακολουθεί, επιχειρείται η παρουσίαση του ετήσιου οφέλους, που θα προέκυπτε από τις επιλογές της μείωσης του επιτοκίου στα δάνεια της πρώτης διάσωσης, της επιμήκυνσης της ωρίμανσης των εν λόγω δανείων και της επιμήκυνσης της λήξης των δανείων του EFSF, με βάση την ποσοτικοποίηση που έγινε από το Ινστιτούτο Bruegel (Darvas and Huttl 2015) και η οποία αφορά από το έτος 2015 και έπειτα. Παρά το γεγονός ότι δεν είναι ένας επίκαιρος υπολογισμός, μπορεί να προσφέρει μια πολύ καλή εικόνα του ετήσιου οφέλους που θα προέκυπτε για την ελάφρυνση του ελληνικού δημοσίου χρέους. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν υπολογισμό του συνδυασμένου οφέλους των επικρατέστερων επιλογών -σύμφωνα με το Ινστιτούτο Bruegel- οι οποίες δεν προκαλούν άμεσες απώλειες για τις χώρες δανειστές της Ευρωζώνης, καταλήγοντας στο ότι τα οφέλη σε καθαρές παρούσες αξίες θα είναι 6,4 δις ευρώ από τη μείωση του επιτοκίου στα δάνεια της πρώτης διάσωσης, 8,4 δις ευρώ από την επιμήκυνση της ωρίμανσης των εν λόγω δανείων και 15,1 δις ευρώ από την επιμήκυνση της λήξης των δανείων του EFSF. Συνολικά, δηλαδή, αναμένεται ένα όφελος σε παρούσες αξίες της τάξης των 31,7 δις ευρώ, που αποτελεί περίπου το 17% του ελληνικού ΑΕΠ. Το άθροισμά τους είναι ελαφρώς υψηλότερο από την επίδραση του κάθε μέτρου ξεχωριστά, λόγω του συνδυασμένου οφέλους και από τις τρεις ενέργειες, καθώς η μία ενδυναμώνει την άλλη.

Διάγραμμα 1. Ετήσιο όφελος τριών επιλογών σε παρούσες αξίες (2015-2064) (σε δις ευρώ).

Μέχρι και το 2050, το ετήσιο όφελος της επιλογής της μείωσης του επιτοκίου στα δάνεια της πρώτης διάσωσης αναμένεται να είναι 178 εκατομ. ευρώ. Το όφελος της επιμήκυνσης της ωρίμανσης των δανείων της πρώτης διάσωσης αναμένεται να είναι της τάξης των 227 εκατομ. ευρώ το χρόνο μέχρι το 2051 και αυτό της επιμήκυνσης της λήξης των δανείων του EFSF αναμένεται να είναι της τάξης των 302 εκατομ. ευρώ το χρόνο μέχρι το 2064.

Γενικότερα, το ετήσιο όφελος από τις όποιες χρηματορροές πιθανότατα προκύψουν, πέρα από την ελάφρυνση του χρέους αναμένεται -μεταξύ άλλων- να: α) μειώσει τον κίνδυνο και την αβεβαιότητα, λόγω μεγαλύτερης ρευστότητας για την κάλυψη των κεφαλαιακών αναγκών, β) δημιουργήσει ικανό δημοσιονομικό κενό στην οικονομία, το οποίο θα προσφέρει την απαραίτητη ευελιξία στις επενδυτικές επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης και γ) δώσει έναυσμα για την ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) το πρώτο δίμηνο του 2017.